Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, ustanawianym na nieruchomości (użytkowaniu wieczystym, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, wierzytelności zabezpieczonej hipoteką) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego. Działanie hipoteki polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z przedmiotu, na którym została ona ustanowiona bez względu na to, czyją jest on własnością (kto ma do niego prawo) i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela (uprawnionego).

Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis do księgi wieczystej (jest to tzw. wpis konstytutywny).

Podstawą wpisu może być:

• umowa o ustanowienie hipoteki zawarta pomiędzy wierzycielem a właścicielem (uprawnionym) – wymaga formy aktu notarialnego, przynajmniej dla oświadczenia woli właściciela (uprawnionego), najczęściej więc cała umowa sporządzana jest w tej formie,
• oświadczenie banku, o którym mowa w przepisie art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe - dokument ten nie musi mieć formy aktu notarialnego, która wymagana jest dla oświadczenia właściciela (uprawnionego). Ponadto wspomniany przepis jest przepisem szczególnym, o którym mowa w art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zatem nie wymaga on także formy z podpisem notarialne poświadczonym, orzeczenie sądu,
• decyzja administracyjna,
• inne dokumenty.

Wymagane dokumenty do oświadczenia lub umowy o ustanowienie hipoteki:

• dane osobowe właściciela (uprawnionego), składającego oświadczenie lub dane stron umowy o ustanowieniu hipoteki,
• dokument, z którego wynika wierzytelność zabezpieczona hipoteką,
• numer księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości lub prawa, a jeśli nie była dotychczas prowadzona, należy wskazać dane konieczne do jej założenia oraz przedłożyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu w działach I i II,
• określenie wysokości hipoteki.

Koszty:

• taksa notarialna - wysokość taksy notarialnej uzależniona jest od wysokości hipoteki,
• opłata sądowa,
• podatek od czynności cywilnoprawnych.